چربی یا چاقی شکم بسیار خطرناک است. چاقی شکمی خطر ابتلا به بیماری هایی مانند خستگی (سندرم متابولیک)، دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و سرطان را افزایش می دهد. از آنجایی که چربی شکم حاوی چربی در اطراف کبد و سایر اندام های داخل شکم است، در اصطلاح پزشکی به آن «چربی احشایی» می گویند. افرادی که چربی شکمی دارند، علیرغم وزن طبیعی، بیشتر در معرض بیماری هستند. در ادامه به برخی از دلایل رایج چاقی شکم می‌پردازیم و چند روش برای از بین بردن آن را بیان می‌کنیم.

علت چاقی شکم چیست؟

در اینجا علت چاقی شکم را برای شما توضیح داده‌ایم که برخی از این دلایل با توجه به سبک زندگی ما بوجود آمده‌اند و بدون آگاهی در حال انجام برخی کارها هستیم. برای جلوگیری از افزایش چاقی شکم باید روتین و سبک زندگی خود را تغییر دهیم. در ادامه به دلایل چاقی شکم می‌پردازیم:

۱.مصرف غذا و نوشیدنی‌های پر از شکر

بسیاری از مردم بیش از حد روزانه خود شکر مصرف می کنند. غذاهایی که قند بالایی دارند، مانند کیک، شیرینی و نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه ها و آب میوه ها، قند زیادی دارند. مطالعات مشاهده ای نشان می دهد که رابطه مستقیمی بین مصرف زیاد قند و چاقی شکم وجود دارد. این امر تا حد زیادی به دلیل میزان بالای فروکتوز در شکر افزودنی است.

شکر معمولی و شربت ذرت با فروکتوز بالا سرشار از فروکتوز هستند. شربت ذرت با فروکتوز بالا (HFCS) شیرین کننده ای است که از نشاسته ذرت به دست می آید و به طور گسترده ای به عنوان یک افزودنی در صنایع غذایی استفاده می شود. شکر معمولی حاوی ۵۰ درصد فروکتوز و شربت ذرت با فروکتوز بالا حاوی ۵۵ درصد فروکتوز است.

در یک مطالعه ۱۰ هفته ای، افراد دارای اضافه وزن و چاقی شکم برای حفظ وزن خود رژیم گرفتند. آنها ۲۵ درصد از کالری روزانه خود را با مصرف نوشیدنی های شیرین شده با فروکتوز تامین می کنند. نتایج این مطالعه کاهش حساسیت به انسولین و افزایش چربی شکم را در این افراد نشان می دهد. در مطالعه دوم، افرادی که از این رژیم پیروی کردند، علائم کاهش سوزش و چربی سوزی را نشان دادند.

اگرچه مصرف زیاد غذاهای شیرین می تواند منجر به افزایش وزن شود، اما مصرف نوشیدنی های شیرین خطرناک تر است. زیرا نوشابه ها و سایر نوشیدنی های شیرین باعث می شوند که انسان در مدت کوتاهی قند زیادی دریافت کند.

علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که تأثیر کالری حاصل از مایعات بر اشتها با کالری حاصل از مواد غذایی جامد متفاوت است. به عبارت دیگر، کالری غذاهای جامد نسبت به کالری نوشیدنی ها سیر کننده تر است. دریافت کالری کافی با نوشیدن مایعات، نیاز به سایر مواد غذایی را از بین نمی برد که می تواند منجر به چاقی بیشتر شود.

۲. مصرف نوشیدنی‌های الکلی

مصرف زیاد مشروبات الکلی خطر ابتلا به التهابات، بیماری های کبدی و سایر بیماری ها را افزایش می دهد. نوشیدنی های الکلی فرآیند چربی سوزی را متوقف می کنند و در نتیجه بیشتر چربی در شکم ذخیره می شود که اغلب به آن «شکم آبجویی» می گویند. مطالعات نشان می دهد مردانی که بیش از سه بار در روز الکل می نوشند، ۸۰ درصد بیشتر از افرادی که کمتر الکل مصرف می کنند، در معرض چاقی شکم قرار دارند.

میزان الکل مصرف شده در یک دوره ۲۴ ساعته نیز نقش مهمی دارد. مطالعه دیگری نشان داد افرادی که کمتر از یک نوشیدنی الکلی در روز می نوشند کمتر در معرض چاقی شکم قرار دارند. اما کسانی که به طور کلی کمتر الکل مصرف می کنند، اما چهار یا بیشتر نوشیدنی الکلی را در یک روز مصرف می کنند، بیشتر در معرض چاقی شکم هستند.

۳. چربی‌های ترانس

چربی های ترانس ناسالم ترین چربی های دنیا هستند. برای ایجاد ثبات بیشتر در چربی های غیر اشباع، هیدروژن به آنها اضافه می شود و در نتیجه چربی های ترانس تشکیل می شوند. چربی های ترانس اغلب برای افزایش ماندگاری غذاهای بسته بندی شده مانند کیک و کلوچه اضافه می شود. چربی های ترانس باعث بروز التهابات می شوند. التهاب منجر به مقاومت به انسولین، بیماری قلبی و سایر مشکلات می شود. طبق مطالعات بر روی حیوانات، مصرف چربی های ترانس خطر چاقی شکم را افزایش می دهد.

در یک مطالعه ۶ ساله روی میمون ها، آنهایی که ۸ درصد کالری روزانه خود را از چربی ترانس دریافت می کردند، نسبت به  آنهایی که ۸ درصد از کالری روزانه خود را از چربی های تک‌اشباع نشده دریافت می کردند، سنگین تر بودند  و میزان چربی شکمی در آنها ۳۳ درصد بیشتر بود.

۴. کم‌تحرکی

کم تحرکی یکی از مهم ترین علل بیماری ها و مشکلات سلامتی است. در دهه های اخیر، کم تحرکی یکی از مهم ترین علل افزایش وزن و چاقی شکم بوده است.

بر اساس مطالعات گسترده ای که بین سال های ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۰ در ایالات متحده انجام شد، کاهش قابل توجه تحرک منجر به افزایش وزن و دور شکم در مردان و زنان شده است.

در مطالعه ای دیگر، زنانی که بیش از سه ساعت در روز جلوی تلویزیون می نشینند با زنانی که کمتر از یک ساعت در روز تماشا می کردند، مقایسه شدند. کسانی که زمان بیشتری را صرف تماشای تلویزیون می کنند، دو برابر بیشتر از دیگران در معرض چاقی شکم قرار دارند.

بر اساس مطالعه دیگری، سبک زندگی کم تحرک می تواند منجر به بازگشت چاقی شکم پس از کاهش وزن شود. در این مطالعه، کسانی که یک سال پس از کاهش وزن، ورزش های هوازی و مقاومتی انجام دادند، در مقایسه با گروه غیرفعال، توانستند از بازگشت چاقی شکمی جلوگیری کنند. میزان افزایش چاقی شکم در افرادی که بی‌تحرک بودند ۲۵ تا ۳۸ درصد بیشتر بود.

۵. رژیم‌های غذایی کم‌پروتئین

دریافت پروتئین کافی یکی از مهم ترین عوامل در جلوگیری از افزایش وزن است. رژیم غذایی سرشار از پروتئین باعث افزایش متابولیسم، احساس سیری بهتر و در نتیجه کاهش کالری می شود. برعکس، رژیم غذایی کم پروتئین می تواند باعث چاقی شکم در طولانی مدت شود.

چندین مطالعه مشاهده ای نشان داده است که خوردن پروتئین بیشتر خطر چاقی شکم را کاهش می دهد.

طبق مطالعات بر روی حیوانات، هورمونی به نام نوروپپتید (neuropeptide Y) می تواند اشتها را افزایش داده و منجر به چاقی شکم شود. جالب اینجاست که مصرف کم پروتئین باعث افزایش ترشح این هورمون در بدن می شود.

۶. یائسگی

چاقی شکم در دوران یائسگی بسیار شایع است. در دوران بلوغ، هورمون استروژن سیگنال هایی را به بدن می فرستد و باعث می شود چربی در باسن و ران های زن ذخیره شود تا او برای بارداری آماده شود. این چربی ها مضر نیستند، اما در برخی موارد آبرسانی به آنها بسیار دشوار است.

یائسگی به طور رسمی یک سال پس از آخرین دوره قاعدگی شروع می شود. در این دوره با کاهش قابل توجه سطح استروژن، چربی به جای ران و باسن در ناحیه شکم ذخیره می شود.

برخی از زنان در این دوره چاقی شکم بیشتری را نسبت به سایرین تجربه می کنند. این موضوع ممکن است به ژنتیک یا سن شروع یائسگی مربوط باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده، هر چه سن یائسگی را در سنین پایین‌تر تجربه کنند، احتمال ابتلا به چاقی شکم کمتر می‌شود.

۷. باکتری‌های مضر موجود در روده

صدها نوع باکتری در روده به خصوص در روده بزرگ زندگی می کنند. در حالی که برخی از این باکتری ها ممکن است برای سلامتی مفید باشند، برخی دیگر تأثیر منفی بر سلامت انسان دارند. باکتری های روده به نام فلور روده یا ریزاندامگاه همزیست نیز شناخته می شوند. سلامت روده برای داشتن سیستم ایمنی سالم و اجتناب از بیماری ضروری است.

عدم تعادل باکتری ها در روده خطر ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی، سرطان و سایر بیماری ها را افزایش می دهد. همچنین خطر افزایش وزن و چاقی شکم را افزایش می دهد.

طبق تحقیقات، میزان باکتری‌های فیرمیکوت در افراد چاق بیشتر از افراد با وزن طبیعی است. این باکتری ها می توانند تعداد کالری جذب شده از غذا را افزایش دهند.

بر اساس مطالعه ای که روی موش ها انجام شد، وقتی به موش ها باکتری های مرتبط با چاقی داده شد، وزن آنها افزایش یافت. با این حال، باکتری های مرتبط با کاهش وزن، وزن موش ها را کاهش دادند.

مطالعات روی دوقلوهای چاق و لاغر و مادران آنها نیز نشان می دهد که هسته فلور طبیعی روده اغلب در خانواده مشترک است. این ویژگی می تواند بر وزن فرد و محل ذخیره چربی تأثیر بگذارد.

۸. آب‌میوه

آب میوه ها نوشیدنی های شیرینی هستند که لباس عوض کرده اند. حتی آبمیوه های ۱۰۰% طبیعی که حاوی شکر افزوده نیستند نیز قند بالایی دارند. در واقع ۲۵۰ میلی لیتر  نوشابه کولا و آب سیب حاوی ۲۴ گرم شکر است. همین مقدار آب انگور حاوی ۳۲ گرم قند است. اگرچه میوه ها سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی هستند، فروکتوز موجود در آنها می تواند مقاومت به انسولین و چاقی شکم را افزایش دهد.

همچنین همانطور که در بالا ذکر شد دریافت کالری از مایعات بسیار آسان است و قدرت سیرکنندگی غذاهای جامد را ندارد. این باعث افزایش مصرف کالری و چاقی شکمی می شود.

۹. استرس و کورتیزول

کورتیزول یک هورمون ضروری برای زندگی است. این هورمون که توسط غدد فوق کلیوی ترشح می شود به «هورمون استرس» معروف است. این امر به این دلیل است که این هورمون به تحریک واکنش های استرس کمک می کند. متاسفانه ترشح بیش از حد این هورمون باعث افزایش وزن به خصوص در ناحیه شکم می شود.

برای بسیاری از افراد، استرس باعث پرخوری می شود. کورتیزول باعث می شود که چربی به جای پخش شدن در سراسر بدن، فقط در شکم ذخیره شود. جالب اینجاست که زنانی که نسبت شکم به ران بالاتری دارند، در هنگام استرس، کورتیزول بیشتری ترشح می‌کنند.

۱۰. رژیم غذایی کم‌فیبر

فیبر در حفظ سلامت و کنترل وزن بسیار موثر است. برخی از انواع فیبر در ایجاد احساس سیری، جلوگیری از افزایش هورمون های گرسنگی و کاهش جذب کالری از غذا نقش دارند. در مطالعه ای بر روی ۱۱۱۴ مرد و زن، دریافت فیبر محلول به کاهش چربی شکم کمک کرد. هر ۱۰ گرم افزایش مصرف فیبر محلول توانست ۳.۷ درصد از تجمع چربی در ناحیه شکم بکاهد.

رژیم های غذایی غنی از کربوهیدرات های تصفیه شده نقش متضاد فیبر برای افزایش اشتها و افزایش وزن دارند و ممکن است چاقی شکم را افزایش دهند. در یک مطالعه، غلات کامل با فیبر بالا با غلات تصفیه شده مقایسه شد. نتایج این مطالعه تأثیر فیبر در کاهش چاقی شکم و نقش کربوهیدرات های تصفیه شده در افزایش چاقی شکم را نشان می دهد.

۱۱. ژنتیک

ژن ها نقش مهمی در چاقی دارند. چاقی شکم تا حدی تحت تاثیر ژنتیک است. ژن ها در تنظیم گیرنده های کورتیزول و لپتین نقش دارند. گیرنده های لپتین کالری دریافتی و وزن را تنظیم می کنند. در سال ۲۰۱۴، محققان سه ژن جدید را کشف کردند که نسبت چربی شکم به باسن و چاقی شکم را افزایش می دهد. لازم به ذکر است که دو مورد از این ژن ها فقط در زنان یافت می شود. با این حال، برای رسیدن به یک نتیجه قطعی در این مورد، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

۱۲. خواب ناکافی

خواب کافی برای سلامتی ضروری است. بسیاری از مطالعات ارتباط بین کم خوابی و افزایش وزن و چاقی شکم را نشان داده اند. یک مطالعه ۱۶ ساله روی ۶۸۰۰۰ زن انجام شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد زنانی که کمتر از ۵ ساعت در شب می خوابند، ۳۲ درصد بیشتر از زنانی که حداقل ۷ ساعت در شب می خوابند، ۱۵ کیلو وزن بیشتری دارند.

اختلالات خواب نیز می تواند باعث افزایش وزن شود. یکی از شایع ترین این اختلالات آپنه خواب (وقفه‌ی تنفسی در خواب) است. در این حالت فرد در طول شب چندین بار دچار ایست تنفسی می شود. این به این دلیل است که راه های هوایی در گلو توسط بافت نرم مسدود شده است.

در یک مطالعه، محققان دریافتند که افراد چاق مبتلا به آپنه خواب بیشتر از افراد بدون آپنه در معرض چاقی شکم هستند.

روش‌های درمان چاقی شکم

برای درمان چاقی شکم چندین راه وجود دارد که در صورت کلی به دو روش سنتی و مدرن تقسیم بندی می‌شود. تفاوت این دو روش را می‌توان مدت رسیدن به نتیجه دلخواه و عوارض‌شان نام برد. در روش های سنتی مدت رسیدن به نتیجه دیرتر اما عوارض آن خیلی کمتر و یا می‌توان گفت بدون عوارض هستند. در روش‌های مدرن اما مدت رسیدن به نتیجه بسیار سریع بوده اما دارای عوارض می‌باشد. رعایت کردن نکاتی مانند داشتن رژیم غذایی مناسب، خواب کافی، مصرف نکردن نوشیدنی‌‌های الکلی، ورزش و انجام حرکات مناسب، استفاده از دمنوش‌ها و خوردن سبزیجات از جمله موارد مورد توجه در روش سنتی برطرف کردن چاقی شکم می‌باشد.

از روش‌های مدرن نیز می‌توان به لیپوساکشن، ابدومینوپلاستی، لیپوماتیک شکم و لیپولیزر اشاره کرد که زیر نظر متخصص جراحی پلاستیک باید صورت بگیرد. برای بهتر نتیجه گرفتن هر یک از این روش‌ها باید به یک پزشک متخصص باتجربه مراجعه نمود در غیر این صورت ممکن است هم نتیجه دلخواه خود را بدست نیاورید و هم عوارض بیشتری را متحمل شوید. بنابراین برای برطرف کردن چاقی شکم خود نزد بهترین جراح زیبایی شکم بروید. هر یک از این روش‌ها را در مقاله جدا به شما توضیح داده و مزایا و معایب هر یک را برای شما بیان می‌کنیم.

سخن آخر

در این مقاله به دلایل چاقی شکم و روش‌های برطرف کردن آن پرداختیم. اما بهترین کار داشتن رژیم و روتین غذایی روزانه و تغییر در سبک زندگی برای جلوگیری از چاقی شکم می‌باشد. اما در صورت دارا بودن شکمی چاق بهتر است از روش‌های سنتی استفاده نمایید اما تنها زمانی از روش‌های مدرن استفاده نمایید که شرایط برای شما محیا نیست.در صورت استفاده از روش‌های مدرن حتما با چند دکتر با تجربه مشورت کرده و پس از آن اقدام نمایید. همچنین در انتخاب خود بسیار دقت نمایید. دکتر احمدعلی رجب پور فوق تخصص جراحی پلاستیک با دارا بودن تجربه بیش از ۱۵ سال برای پاسخ گویی و رفع سوالات و ابهامات در خدمت شما عزیزان می‌باشند. شما عزیزان هم از طریق واتس آپ و هم از طریق وب سایت تخصصی ایشان می‌توانید با ایشان ارتباط برقرار کنید.