ترموستات یک تنظیم‌کننده است و برای تنظیم درجه حرارت مواد جامد، مایع، گاز در بخش‌های مختلف مانند صنعت، ساختمان و لوازم‌خانگی به کار گرفته می‌شود. از این وسیله می‌توان برای تنظیم دمای محیط‌های بسته نیز استفاده کرد که برای این منظور، ترموستات را به دستگاه‌های سرمایشی یا گرمایشی متصل می‌کنند.
به‌طورکلی ترموستات‌ها به دودسته‌ی ترموستات‌های الکترونیکی و الکترومکانیکی تقسیم‌بندی می‌شوند. در ترموستات‌های الکتریکی سنسورهای دما کاربرد دارند و در ترموستات‌های الکترومکانیکی از سنسور حرارتی استفاده می‌شود. ترموستات‌ها بر اساس نوع عملکرد، نوع سنسور، رنج کاری، فصل سالی، محل نصب، تعداد مراحل کار و از نظر حرارت به انواع مختلف دسته‌بندی می‌گردند.

نحوه کار ترموستات 

حال که با ترموستات آشنا شدید بهتر است که با نحوه عملکرد آن نیز آشنا شوید. در ادامه مطلب به این مسئله می‌پردازیم که ترموستات چگونه کار می‌کند؟ همان‌طور که میدانید اغلب مواد با افزایش دما انبساط پیدا می‌کنند و با کاهش دما منقبض می‌گردند. منقبض و منبسط شدن مواد ایده خوبی برای کنترل دمای محیط است. مکان قرارگیری ترموستات‌های مکانیکی و یا الکتریکی در مسیر مدارهای الکتریکی است.

روشن یا خاموش شدن سیستم‌های گرمایشی یا سرمایشی یا تنظیم جریان سیال، با انقباض و انبساط ترموستات و باهدف کنترل درجه حرارت مکان موردنظر همراه است. نقش و اهمیت ترموستات جهت کنترل سیستم گرمایشی یا سرمایشی بر کسی پوشیده نیست. باز شدن ترموستات در دمای معین که به‌عنوان دمای کارکرد بهینه تعریف‌شده اتفاق می‌افتد. این وسیله یک محفظه یا سیلندری دارد که درون آن ماده حساس به حرارت ریخته شده و میله‌ای که به سوپاپ ترموستات متصل است در درون این موم قرار دارد.

با افزایش دما و به همراه آن بالا رفتن دمای ترموستات، این موم به مایع تبدیل‌شده و درنتیجه منبسط می‌گردد. وقتی موم به مایع تبدیل شود میله داخل سیلندر حرکت می‌کند و از محفظه خود خارج می‌گردد و درنهایت سوپاپ ترموستات بازمی‌گردد. ازاین‌رو افزایش دما با باز شدن هر چه بیشتر سوپاپ ترموستات ارتباط مستقیم دارد. هنگامی‌که دمای محیط کم است سیستم سرمایشی محیط از مدار خارج است. با بالا رفتن دما ترموستات بازشده، اتصال برقرار می‌گردد و اگر برق‌رسانی انجام پذیرد سیستم سرمایشی فعال می‌گردد.

بعد از آنکه دمای محیط به دمای معین رسید عملکرد ترموستات تغییر می‌کند. کم شدن دمای محیط سبب منقبض شدن مایع درون ترموستات می‌شود و درنهایت آن اتصال قطع و ترموستات سیستم سرمایشی را خاموش می‌نماید. برای حفظ دمای محیط این چرخه تکرار می‌گردد.

کاربرد ترموستات

• ترموستات‌‏ها درجاهای مختلف مورداستفاده قرار می‏گیرند. به‌عنوان‌مثال در آزمایشگاه‌ها برای حفظ دمای فرایند از ترموستات استفاده می‌گردد. همچنین در دستگاه‌های فروش خودکار برای کنترل دما در درون این دستگاه‌ها از ترموستات استفاده می‌شود تا نوشیدنی‌ها خنک بمانند و مانع از آب شدن برخی خوراکی‌ها می‌شود.

ترموستات‌ها برای کنترل دما در دستگاه‌های جوجه‌کشی کاربرد دارند. از آن‌ها برای کنترل گرمایش ساختمان، تجهیزات آشپزخانه، سیستم‌های تهویه مطبوع، کنترل و تنظیم دما در سیستم خنک‌کننده خودرو و دستگاه‌های پزشکی و علمی استفاده می‌شود.

انواع ترموستات‏ 

• ترموستات‌های کنترل حرارت
• ترموستات‌های تنظیم دما
• ترموستات خودرو
• ترموستات‌های پایش 

• ترموستات‌های جیوه‌ای
• ترموستات‌های دوسیم (بی متال)
• ترموستات الکترونیکی
• ترموستات‌های پنوماتیکی
• ترموستات‌های مستغرق
• ترموستات‌های کنترل از دور